Hospice en logeerhuis Valkenhaeghe, een veilige haven in de laatste levensfase

02 augustus 2024

Hospice verpleegkundigen Willy van der Putten en Rian Renders kozen beiden heel bewust voor de palliatieve zorg in een hospice. Ze werken 'op Valkenhaeghe', een hospice en logeerhuis van Sint Annaklooster in de binnenstad van Helmond.

HELMOND, AUGUSTUS 2024

Hospice verpleegkundigen Rian Renders (30 jaar) en Willy van der Putten (58 jaar) spelen een belangrijke rol in de levens van de gasten van hospice en logeerhuis Valkenhaeghe. De palliatieve zorg is voor beiden een bewuste keuze. “Omdat die laatste levensfase zo wezenlijk en bijzonder is”, vertelt Willy. “Omdat ik, soms met iets heel kleins, echt het verschil kan maken”, zegt Rian. Samen met collega’s, huisartsen en vele vrijwilligers maken ze van Valkenhaeghe een kleine oase in de binnenstad van Helmond.

Zelf kwam ik er voor het eerst in november 2016. Samen met mijn broer en zus waren we drie weken 24/7 in huis geweest bij ‘ons mam’. Ze redde het alleen niet meer in haar aanleunwoning, ondanks goede thuiszorg. Ze kreeg een indicatie voor het woonzorgcentrum om de hoek, maar daar was niet direct plaats. Valkenhaeghe diende zich aan als tijdelijk tussenoplossing. Ze ging er logeren. Mijn moeder eigen, maakte ze daar direct haar nieuwe thuis van en gaf zich over aan de zorg. Dat gaf rust en de dynamiek in huis vond ze reuze gezellig. Voor haar voelde Valkenhaeghe direct als een veilige haven.

Moe

Eenmaal gesetteld zag ik ook hoe moe ze eigenlijk was. En hoe moe ik zelf eigenlijk was. Ook voor ons als kinderen en mantelzorgers kwam er meer rust. We konden gewoon fijn op bezoek komen, wetende dat er voor ma gezorgd werd. Toen werd ze plotseling heel ziek. Ze dacht zelf dat het aan de nieuwe haring lag die ze zo graag at, maar helemaal duidelijk werd de oorzaak niet. Van de antibiotica die de arts voorschreef raakte ze heftig aan diarree. Toen ging het snel bergafwaarts. De arts gaf aan dat opname in het ziekenhuis nodig was. Daar stak ma een stokje voor. “Geen ziekenhuis, ik blijf hier, ik wil gaan, het is mooi geweest”. Haar precieze woorden weet ik niet meer, maar ze koos haar eigen weg, zoals ze altijd had gedaan.

De zoete inval

Na haar uitspraak veranderde het ‘beleid’. Omdat ze al sterk verzwakt was, lag de keuze voor palliatieve sedatie voor de hand. Mijn zus die als stewardess voor de KLM vliegt, kon gelukkig meteen rechtsomkeer maken vanuit Sao Paulo (Brazilië). Toen ze de dag ervoor vertrok leek het zo’n vaart nog niet te lopen, maar dat beeld veranderde dus snel. We belden ook al haar broers en zussen, vriendinnen en buren om te vertellen dat ma er nog maar een beperkt aantal dagen zou zijn. Twee dagen van koffie/thee zetten, koekjes uitdelen, broodjes smeren en mensen ontvangen braken aan. Kamer 3 veranderde in ‘de zoete inval’. Ma en wij begroetten en bedankten iedereen hartelijk. Dat kan dus allemaal bij Valkenhaeghe! Nu ik er al schrijvend op terugkijk, merk ik weer hoe waardevol dat voor ons is geweest. Dat ma op haar eigen manier afscheid heeft kunnen nemen, omringd door goede zorg en wie haar lief waren. Mijn broer, zus en ik, onze partners en kinderen, haar kleinkinderen. Alles was gezegd. De sedatie bracht ma snel in een diepe slaap. Nu was het in alle rust wachten op de laatste adem. De verpleegkundigen kwamen regelmatig kijken hoe het met ma en met ons ging.

Mijn zus en oudste zoon bleven waken in de nacht. Ik was gesloopt en moest echt slapen. Toen we er in de ochtend allemaal weer waren, met veel te veel ontbijtspullen, is ze in de loop van de middag vertrokken. Het was vrijdag 10 februari. Ma kreeg haar welverdiende rust.

De dag na ma’s overlijden hebben we meteen haar spullen uit de kamer gehaald en hartelijk en met veel dank afscheid genomen van het team. Hoe vervelend het team het ook voor ons vond, de kamer was alweer nodig voor de volgende gast. Het is namelijk een komen en gaan bij Valkenhaeghe.

Aardbeien met slagroom

Met die combinatie van dynamiek en rust maakte ik opnieuw kennis toen ik me, na corona, in juni 2021 aanmeldde als vrijwilliger. Op woensdagmiddag en -avond bracht ik drinken, aardbeien met slagroom, soep en boterhammen rond en maakte kennis met vele gasten. Soms zag ik ze maar één keer, soms ook weken of zelfs een paar maanden achtereen. De logeergasten knapten op en gingen naar huis, de palliatieve gasten overleden. Vooral de aardbeien met slagroom bleken een mooie ingang tot contact. Ik was een kleine drie jaar met veel plezier vrijwilliger. Ook daar zou ik nog meerdere verhalen over kunnen schrijven, maar nu is het woord aan Willy van der Putten en Rian Renders waar ik fijn mee heb samengewerkt. Wat is hun rol binnen Valkenhaeghe en de palliatieve zorg? 

Tendens

De rustige manier waarop wij bij Valkenhaeghe afscheid hebben kunnen nemen van onze lieve moeder is niet iedereen gegeven. “De huidige tendens is dat mensen laat komen”, vertelt Willy. Met laat bedoelt ze een dag of enkele dagen voor overlijden. Regelmatig net voor het weekend, als blijkt dat het thuis echt niet meer gaat. “Laatst overleden drie mensen binnen twee dagen. Dat is heftig voor iedereen, maar zeker ook voor ons team. We kunnen nog net aan elkaar vragen: hoe gaat het met je? En dan moeten we weer door. Dat vind ik echt jammer, want je allerlaatste levensfase doorbrengen in ons hospice kan zo rustgevend en helend zijn. Zoals voor jouw moeder. Maar dan moet er voor ons wel wat tijd zijn om gasten en hun naasten te leren kennen. Dan kunnen we echt waardevolle ondersteuning bieden in die bijzondere, laatste levensfase. En dat is voor mij nou precies de reden waarom ik voor deze vorm van zorg heb gekozen.”

Je allerlaatste levensfase doorbrengen in een hospice kan heel rustgevend en helend zijn.

Meer diepgang

Toen Willy in maart 2012 bij Valkenhaeghe begon, was kort daarvoor haar 44-jarige schoonzus overleden aan een hersentumor. Willy was nauw betrokken bij de zorg voor haar. “Ik ging vaak mee naar controles, hielp in huis en heb haar, samen met mijn broer en zus die ook verpleegkundige is, tot het laatst verpleegd. Dat was heel bijzonder om te mogen doen.” Die gebeurtenis en het feit dat ze terug wilde ‘aan bed’, na 26 jaar werken in het Catharina ziekenhuis (onder andere op de poli dermatologie en afdeling Kort Verblijf ), brachten haar naar Helmond. “Kort Verblijf is net een duiventil. Ik wilde graag weer meer diepgang in het contact met mensen. Zodat wat ik doe er echt toe doet, zoals ik dat ervaren heb in de zorg voor mijn schoonzus. Toen ik net begon bij Valkenhaeghe leek het voor mij of we bijna alleen maar mensen met een hersentumor verpleegden. Meestal jonge mensen. Ze kwamen voor drie maanden en die tijd werd regelmatig met drie maanden verlengd. Dat was toen heel normaal en komt nu nog maar zelden voor.”

Veelzijdige zorg

Voor collega en verpleegkundig aanvoerder Rian Renders geldt ook dat ze bewust koos voor de palliatieve zorg. Rian wist op haar veertiende al zeker dat ze de zorg in wilde. Tijdens haar stages en later in haar werk in de thuiszorg in Best had ze al veel te maken met palliatieve zorg. “Ik vind het interessant omdat het veelzijdige zorg is, zowel medisch en verpleegtechnisch als in contact met mensen. Behalve met onze gasten hebben we intensief contact met familie en andere naasten. Als verpleegkundige kan ik echt het verschil maken en dat vind ik mooi.”

Een borreltje met marsmuziek

Rian vertelt over haar begintijd bij Valkenhaeghe. Het was 2020 en Valkenhaeghe was aangewezen als cohort-afdeling; er verbleven alleen gasten met corona. “Ik denk nog regelmatig terug aan een man van 98. Nooit ziek geweest en nu had hij dus corona, net als zijn familieleden die we volgens de strenge regels niet binnen mochten laten. Hij was dus helemaal alleen. Ik stond volledig in beschermende kleding ingepakt aan zijn bed en vroeg hem: wat wilt u graag, wat kan ik voor u doen? ‘Wat ik wil kun jij niet voor me doen, meisje’, zei hij. Probeer me maar uit, zei ik. Hij wilde een borreltje. Dus ik bezorgde hem een borreltje. Niet precies zijn merk, maar toch een borreltje. Ik zie hem nog zitten, rechtop op bed. Dat was zo’n mooi gezicht. En wat kan ik nog meer voor u doen?, vroeg ik. Hij dacht dat hij het onmogelijke vroeg, maar de marsmuziek die hij nog graag wilde horen, had ik op mijn mobiele telefoon snel gevonden. Je had zijn gezicht moeten zien! Ik heb hem nog gevraagd of ik een foto voor zijn familie mocht maken van dit moment, maar dat had hij liever niet. Ik kon na zijn overlijden wel dit verhaal met hen delen en dat gaf troost. Het verschil maken zit vaak in dit soort kleine dingen, in aandacht.”

Het grote verschil

Behalve met liefdevolle aandacht maken de hospice verpleegkundigen ook op een andere manier een groot verschil in hoe een laatste levensfase verloopt. Ze maken deel uit van een medisch team met twee huisartsen (één voor de logeergasten en één voor de palliatieve gasten) en twee verpleegkundig specialisten palliatieve zorg. Al hun werk is gericht op comfort voor de gast. Wat de beste (medische) zorg is, is altijd een ontdekkingstocht en die begint met een goed opnamegesprek, de anamnese. Daar gebruikt het team een uitgebreide vragenlijst voor. Rian: “Die lijst vullen we samen met de gast (en naasten) in. Soms doet de arts of verpleegkundig specialist dat en ben ik erbij. We voeren deze eerste gesprekken ook vaak zelf en dan praten mensen later met de arts of verpleegkundig specialist. Alles komt aan bod: hoe gaat het lichamelijk, op dit moment en wat is de voorgeschiedenis (wat is medisch nodig?), sociaal/emotioneel (hoe ervaart iemand het ziek en stervende zijn, wie is tot steun?), geestelijk (is een geloof belangrijk, wat geeft het leven (nog) zin?). Al de verzamelde informatie gebruiken we om een plan te maken, bijvoorbeeld over welke medicatie wel en niet behulpzaam is en of een geestelijk verzorger iets kan betekenen. Dat noemen we beleid.”

“Voor alles wordt gezorgd als daar behoefte aan is.

Maar we zien graag dat gasten en naasten

met ons samenwerken.”

Snel handelen

“Vaak hebben mensen ongemak en pijn als ze binnenkomen. Ze voelen zich oncomfortabel en dan willen wij graag snel handelen. Dat vraagt om uitleg, want voor familie gaat het soms te snel. Krijgt moeder vandaag een katheter en morgen al morfine, bijvoorbeeld. Zeker bij morfine denken mensen vaak: wat gebeurt er toch allemaal? Mensen verbinden morfine met de dood versnellen. Maar dat is een misvatting. Een lage dosis morfine kan al veel ongemak wegnemen zonder dat mensen daar suf van worden. Voorlichting geven en mensen uitnodigen om vragen te stellen is dus ook een belangrijke taak voor ons.”

Als mensen op tijd arriveren en er tijd is om passend beleid te maken, dan zien zowel Willy als Rian dat mensen tot rust komen. Dat geldt zowel voor de gasten als voor de mantelzorgers. Rian: “Voor alles wordt gezorgd als daar behoefte aan is, al zien we zien graag dat gasten en naasten met ons samenwerken. Als verpleegkundigen en verzorgenden moet we onze aandacht nu eenmaal verdelen over alle gasten die er op dat moment zijn. Gelukkig hebben we een grote groep vrijwilligers die onze gasten op allerlei manieren ondersteunen en het leven bij Valkenhaeghe zo prettig mogelijk maken.”

Bijzondere ervaringen

Zowel Willy als Rian hebben bijzondere ervaringen aan het sterfbed. Rian: “In spirituele zin denk ik dan vooral aan mensen die hun dierbare overledenen aan het bed zien staan. Dat gebeurt vaak en altijd in de laatste dagen, dus dan weten we dat het niet heel lang meer gaat duren. Persoonlijk denk ik: dat kan toch niet, maar ik sta natuurlijk wel open voor deze ervaringen.” Willy moet denken aan een gast die in de laatste dagen tegen haar zei: ‘Willy, mijn tuintje is al klaar boven. Er hangt een schommel, daar ga ik dan opzitten en er zijn heel veel mooie bloemen en dan loop ik zo naar mijn huisje.’ “Dat vond ik zo mooi. Het is heel geruststellend voor mensen en maakt loslaten en gaan een stuk makkelijker. Zelf denk ik zeker dat er hierna nog wat is, maar wat precies, daar heb ik geen concreet beeld van. Ik vind het altijd interessant om de verhalen en ervaringen van mensen te horen. Ze geven precies de diepgang in het contact die de palliatieve zorg zo mooi maakt.”

Meer informatie: website hospice en logeerhuis Valkenhaeghe 

Ben je geboeid door dit verhaal? Vraag Aldi of ze ook jouw verhaal schrijft. Neem nu contact op.